بارق - مشکل برقدار شدن موتور تکفاز بدون برق‌گرفتگی و راهکارهای رفع آن

علل برقدار شدن بدنه موتور تکفاز

نشتی جریان به بدنه:
یکی از مهم‌ترین دلایل، وجود نشتی جریان در سیستم است که ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

خرابی یا فرسودگی عایق سیم‌پیچ‌های موتور.

اتصال کوتاه داخلی بین سیم‌پیچ‌ها و بدنه موتور.

نبود اتصال به زمین (ارتینگ):
عدم وجود سیستم ارتینگ یا اتصال غیراستاندارد آن باعث می‌شود که جریان نشتی به بدنه موتور منتقل شود.

مشکلات در کابل‌کشی یا کلیدهای کنترل:
نقص در عایق کابل‌ها، کلیدهای استارت و سیستم کنترل می‌تواند به برقدار شدن بدنه منجر شود.

الکتریسیته ساکن:
گاهی اوقات، به دلیل چرخش موتور و ایجاد بارهای الکترواستاتیک، الکتریسیته ساکن روی بدنه تجمع پیدا می‌کند.

اختلال در سیستم خنک‌سازی:
در برخی موتورها، خرابی فن یا سیستم خنک‌سازی باعث افزایش دما و تخریب عایق‌بندی می‌شود که نشتی جریان را ایجاد می‌کند.

تشخیص برقدار شدن بدنه موتور

استفاده از مولتی‌متر یا فازمتر:
با اندازه‌گیری ولتاژ بدنه موتور نسبت به زمین، می‌توان برقدار بودن بدنه را تشخیص داد. اگر ولتاژی نزدیک به ولتاژ خط فاز مشاهده شد، مشکل نشتی جریان وجود دارد.

بررسی وجود جریان نشتی:
از دستگاه‌های اندازه‌گیری جریان نشتی (Earth Leakage Tester) برای شناسایی میزان جریان نشتی استفاده کنید.

بررسی سیستم ارتینگ:
اتصال ارت موتور را بررسی کنید تا از استاندارد بودن آن مطمئن شوید.

تست عایق‌بندی موتور:
با استفاده از میگر (Megger)، مقاومت عایق‌بندی سیم‌پیچ‌ها و بدنه را اندازه‌گیری کنید. مقاومت عایق پایین نشان‌دهنده خرابی عایق است.

راهکارهای رفع مشکل برقدار شدن موتور تکفاز

1. نصب سیستم ارتینگ استاندارد:

یکی از اولین اقدامات، نصب یا اصلاح سیستم ارتینگ موتور است. این سیستم باعث تخلیه ایمن جریان نشتی به زمین می‌شود و از انتقال آن به بدنه موتور جلوگیری می‌کند.

2. تعمیر یا تعویض موتور معیوب:

تست سیم‌پیچ‌ها: اگر عایق سیم‌پیچ‌ها خراب باشد، آن‌ها را تعمیر یا مجدداً سیم‌پیچی کنید.

تعویض موتور: اگر تعمیر سیم‌پیچ‌ها امکان‌پذیر نیست یا هزینه آن زیاد است، موتور را تعویض کنید.

3. نصب محافظ جریان نشتی (RCD):

استفاده از کلیدهای محافظ جان (Residual Current Device) یا RCCB باعث قطع برق در صورت تشخیص جریان نشتی می‌شود. این دستگاه‌ها به‌خصوص در کاربردهای خانگی و تجاری بسیار مؤثر هستند.

4. بررسی و رفع مشکلات سیم‌کشی:

تمام کابل‌ها، کلیدهای استارت و اتصالات را بررسی کنید. اگر نشتی از کابل‌کشی یا کلیدها باشد، آن‌ها را تعویض یا تعمیر کنید.

5. تخلیه الکتریسیته ساکن:

در صورت برقدار شدن بدنه به دلیل الکتریسیته ساکن، نصب یک سیم اتصال‌دهنده به زمین یا استفاده از آنتی‌استاتیک‌ها می‌تواند مؤثر باشد.

6. نصب خازن اصلاح‌کننده:

در مواردی که مشکل ناشی از میدان مغناطیسی است، نصب خازن اصلاح‌کننده توان در مدار موتور می‌تواند به تثبیت عملکرد موتور و کاهش نشتی جریان کمک کند.

7. بهبود سیستم خنک‌سازی:

اگر خنک‌سازی ناکارآمد است، فن یا سایر اجزای خنک‌کننده را تعویض کنید تا از افزایش دما و خرابی عایق جلوگیری شود.

مثال کاربردی: موتور تکفاز با جریان نشتی

فرض کنید یک موتور تکفاز 2 اسب بخار با جریان ورودی 8 آمپر، دچار نشتی جریان به بدنه شده است. هنگام تست با مولتی‌متر، ولتاژ 110 ولت روی بدنه نسبت به زمین مشاهده می‌شود.

تشخیص و رفع مشکل:

بررسی ارتینگ: مشخص شد که اتصال ارتینگ نامناسب است.

تست عایق‌بندی: مقاومت عایق بین سیم‌پیچ‌ها و بدنه با میگر کمتر از 1 مگااهم است (استاندارد بالای 10 مگااهم).

اقدامات:

موتور سیم‌پیچی مجدد شد.

سیستم ارت استاندارد نصب گردید.

یک RCD با حساسیت 30 میلی‌آمپر برای محافظت اضافه شد.

نتیجه:

پس از این اقدامات، ولتاژ بدنه به صفر کاهش یافت و موتور بدون مشکل به کار ادامه داد.

نتیجه‌گیری:

برقدار شدن بدنه موتور تکفاز بدون برق‌گرفتگی ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد که هرکدام نیاز به بررسی دقیق و اقدامات اصلاحی دارند. نصب سیستم ارتینگ، استفاده از کلیدهای محافظ جان، و بررسی دوره‌ای وضعیت سیم‌پیچ‌ها و کابل‌کشی از جمله اقداماتی است که می‌تواند این مشکل را برطرف کرده و ایمنی سیستم را تضمین کند. رفع این مشکل نه‌تنها خطرات انسانی را کاهش می‌دهد، بلکه عمر مفید تجهیزات را نیز افزایش می‌دهد.