استانداردهایی که وجود دارد نشان می دهد که حداکثر مقدار جریانی که بدن یک فرد می تواند تحمل کند، میزان ۳۰ میلی آمپر در مدت ۲۰۰ میلی ثانیه بوده است که کلید محافظ جان پیش از آن که این مقدار جریان به بدن فرد نیز برسد مدار را قطع می‌کنند تا از بروز خطرات مختلف جلوگیری کنند. بر اساس حساسیتی که وجود دارد، کلید های محافظ جان را در دو نوع خانگی و صنعتی طراحی و تولید کرده اند و در این مکان ها به کار می برند که علاوه بر حفاظت جانی افراد موجب محافظت و جلوگیری از آسیب دیدن دستگاه ها و تجهیزات مختلف صنعتی میشود.
آیا انواع کلید محافظ جان را می‌شناسید؟ (خرید محافظ جان)
· کلید محافظ سه فاز
· کلید محافظ تک فاز
در تصویر زیر میتوانید نمای ساده از کلید محافظ جان را مشاهده کنید:
نحوه انجام کار این کلید به این صورت است که در صورت وجود اختلاف بین جریان رفت و جریان برگشت مدار را قطع میکند. به زبان ساده تر، محافظ جان جریان ورودی به دستگاه و جریان خروجی از آن را اندازه گیری میکند در حالت عادی مقدار جریان رفت با جریان برگشت برابر بوده است ولی اگر اختلافی باشد، این اختلاف جریان می تواند به دلیل وجود اتصال بین هر یک از سیم های فاز یا قسمت های الکتریکی مدار با بدنه باشد که اصطلاحا به آن نشتی جریان نیز میگوییم. در صورتی که مدار نشتی جریان داشته باشد، کلید محافظ جان این نشتی جریان را تشخیص و مدار توسط محافظ جان قطع میشود. اگر این مقدار جریان های نشتی کوچک توسط کلید محافظ جان شناسایی نشود در ساختمان سبب آتش سوزی شده و یا برای کاربر ایجاد برق گرفتگی میکند. کلیدهای محافظ جان در صورت وقوع جریان نشتی در کسری از ثانیه و به سرعت عمل کرده و مدار را نیز قطع میکند. به کلید محافظ جان، کلید جریان تفاضلی، کلید جریان باقیمانده و کلید جریان دیفرانسیلی نیز گفته میشود.
انواع کلید های محافظ جان را بشناسید
RCD (Residual Current Device) اسم کلی کلیدهای محافظ جان بوده است که دو نوع دارد:
1. کلید های محافظ جان RCCB:
RCCB یا مخفف عبارت Residual Current Circuit Breaker است، به معنای کلید قطع جریان نشتی است که حفاظت اضافه بار را دارا نمیباشد.
2. کلید محافظ جان RCBO:
نام دیگر کلید RCBO که در ایالت متحده و کانادا رایج است GFCI است که عبارت Ground Fault Circuit Interrupter بوده و علاوه بر حفاظت اشخاص و قطع جریان نشتی قابلیت قطع مدار در صورت اتصال کوتاه را (همانند کلید مینیاتوری MCB) نیز دارد. به کلید RCBO، کلید محافظ جان ترکیبی نیز میگویند.
مشخصات ظاهری محافظه جان را بشناسید:
1. ترمینال ها با شماره های فرد (ترمینال های بالای کلید): ورودی کلید است
2. ترمینال ها با شماره های زوج (ترمینال های پایین کلید): خروجی کلید است
3· In: جریان نامی مدار
4· Ixn: جریان حساسیت به نشت محافظ جان
5· Un: ولتاژ نامی مدار
6· دکمه Test: جهت بررسی عملکرد کلید است.
7· علامت 1 ↔ O: علامت 1 نشان دهنده وصل آن است.
8· ترمینال N: معمولا ترمینال مخصوص نول با حرف N روی کلید قرار دارد.
9· در پشت کلید یک فضای خالی وجود دارد که برای نصب روی ریل مورد استفاده قرار میگیرد.
10· نشانگر: روی برخی از کلیدهای محافظ جان، نشان دهنده وضعیت خاموش یا روشن بودن کلید درج شده است.
مزایای محافظه جان
همانطور که گفتیم کلید محافظ جان می تواند از آسیب های جانی و مالی به افراد، دستگاه ها و تجهیزات مختلف نیز جلوگیری کند. در صورتی که در بدنه وسایل الکتریکی و یا این که در سیستم سیم کشی ساختمان، نشتی جریان وجود داشته باشد، با گذشت زمان میزان این نشتی افزایش پیدا کند و ممکن است که سبب سوختن و آسیب دیدن وسایل برقی در منزل یا صنایع مختلف شود. به کار بردن کلید محافظ جان می تواند در کاهش مقدار هدر رفتن انرژی الکتریکی موثر واقع شده و علاوه بر محافظت های جانی و مالی موجب صرفه اقتصادی است. قیمت کلید های محافظه جان بسته به برند شرکت سازنده و آمپر کلید در بازار متفاوت میباشد. (جهت خرید محافظ جان استاندارد از بارق، روی این متن کلیک کنید.)
آیا تفاوت میان محافظه جان دوپل (تکفاز) و چهارپل (سه فاز) را می‌دانید؟
کلید محافظ جان تیپ (AC) قادر به تشخیص جریان های نشتی (AC) است و به اشکال دو پل و چهار پل در بازار موجود میباشد. برای کسانی که برق تکفاز یا خانگی دارند کلید محافظ جان به صورت دو پل یعنی فاز و نول نیاز میباشد و برای آن دسته افرادی که برق سه فاز یا صنعتی دارند این کلید به صورت چهار پل یعنی سه فاز و یک نول است.
آیا استفاده از محافظه جان در ساختمان ها اهمیت دارد؟
مطابق با بخش نامه ای که در اداره مقرارت ساختمان وضع کرده استفاده از محافظه جان در تمامی ساختمان ها ضروری است پس باید شرایط زیر را در نظر بگیریم:
- تائیدیه استانداردهای ISIR۶۷۰۰ و IEC۶۱۰۰۸ را دارا باشد.
- جریان عامل کلیدهای یاد شده حداکثر برابر با ۳۰میلی آمپر و به صورتی باشد که نتوانیم آن را تغییر دهیم.
- مطابق با بند 5-6-2-5-13 مبحث 13 کتاب نظام مهندسی ساختمان، کلید یا وسیله حفاظتی جریان باقیمانده باید آخرین وسیله ای باشند که در طرف مصرف مدار، یعنی بعد از کلید مجزا کننده، فیوز و کلید خودکار (هر کدام که وجود داشته باشند)، نصب شود. این کلیدها را در سیستم هایی با سیم کشی سنتی (بدون هادی حفاظتی PE) استفاده نمی شوند و در کل استفاده از این کلیدها در سیستم برق کشی TN-C که فاقد هادی حفاظتی بوده است به طور کلی ممنوع بوده است؛ زیرا در سیستم TN-C، جریان رفت و برگشت در زمان اتصال بدنه یکسان است و این کلید قادر به تشخیص این اتصال نیست. تنها با اضافه کردن هادی حفاظتی به مدار و تبدیل TN-C به TN-S مجاز به استفاده از کلیدهای جریان باقیمانده است.
- باید این نکته را در نظر داشت که استفاده از کلیدها یا وسایل حفاظتی جریان باقیمانده، نصب وسایل حفاظتی در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه را منتفی نمی شود و حتما باید همراه با وسایل حفاظتی دیگر مانند فیوز و کلید مینیاتوری نصب شود.
نحوه نصب محافظه جان
کلیدهای محافظ جان به عنوان یک محافظ نشتی جریان با دقت بالا در ابتدای خط هر فیدر (تغذیه) قرار دارند و در دو مدل دو پل و چهار پل هستند.
چگونه باید عیب محافظه جان را پیدا کنیم؟
زمانی که کلید RCCB دچار تریپ شد، می‌توان عیب ها را از گزینه های زیر پیدا کرد:
1- وقتی کلید محافظه جان تریپ زد، از کجا متوجه شوید که خطای زمین یا جریان نشتی دقیقا در کدام نقطه از مدار است؟
بررسی کنید آیا تغییراتی در مداری که کلید محافظه جان در آن نصب شده به وجود آمده، مثلا لامپ یا پریز جدیدی در آن منطقه نصب شده است.
اگر پاسخ مثبت است احتمال دارد سیم کشی شما دارای مشکل باشد یا یکی از ترمینال ها بسته نباشد.
2- آیا آب و هوا می تواند باعث خطا در عملکرد کلید محافظه جان میشود؟
چنانچه رعد و برق به شبکه بزند، کلید محافظه جان تریپ خواهد کرد. برای جلوگیری از تریپ کلید محافظه جان هنگام بروز رعد و برق می توان از کلید نوع F استفاده کنیم. همچنین باران سنگین در صورت وجود ترک در دیوارها، باعث آسیب دیدن کابل ها میشود و در نتیجه این آسیب باعث بروز جریان نشتی و تریپ کلید است.
3- محل دقیق خطا در کجا قرار دارد؟
کلیدهای مینیاتوری ورودی را قطع و مدار از منبع برق ایزوله شود. اگر همه مدارها به جز یکی مدار، کار کند باید محل خطا را جستجو کنید. ابتدا هر مصرف کننده را بصورت تکی چک کنید و از آخرین مصرف کننده در مدار این کار را آغاز کنید. اگر کابل شما دچار آسیب شده است (مثلا در هنگام انجام تعمیرات ساختمان) کافیست یک بازدید چشمی از مدار انجام دهید. اگر پوشش کابل دچار آسیب یا جایی سیم بدون روکش باشد، همان محل می تواند محل بروز نشتی و یا اتش سوزی شود.
* اگر مقاومت عایقی یک یا چند کابل پایین است و یا با استفاده از دستگاه تست جریان نشتی متوجه وجود جریان نشتی شدید احتمالا روکش یک یا چند کابل آسیب دیده است . محل آسیب باید پیدا شده و تعمیر صورت بگیرد. (نوع جنس عایق کابل ها را در این مقاله بخوانید)
در پایان ذکر این نکته مهم است که با توجه به حساسیت بالایی که اجرای سیم کشی و امور مربوط به برق در اماکن مختلف مسکونی یا صنعتی وجود دارد این نکته را در نظر بگیرید که هیچ گونه فرد ناشی نباید این کار را انجام دهد و حتما فرد باید دارای تخصص مربوطه باشد تا مشکلی در کار پیش نیاید. (پیمانکاران حرفه ای برق را در بارق پیدا کنید)
شما میتوانید جهت مشاهده مشخصات و قیمت کلید محافظ جان و تجهیزات تابلو برق های خانگی و صنعتی به وب سایت فروشگاهی بارق مراجعه کرده و کالای مورد نظر خود را مستقیما از فروشنده خریداری کنید. همچنین با مراجعه به وبلاگ برق در بارق، می توانید مطالب آموزش بیشتری را مشاهده کنید.
ترجمه و جمع آوری:
واحد تحقیق و توسعه بارق، Baregh
بارق، مرجع آگهی ها و نیازمندی های صنعت برق
