صاعقه‌گیر یکی از مهم‌ترین تجهیزات حفاظتی است که برای ایمنی ساختمان‌ها، تأسیسات صنعتی، افراد و تجهیزات الکتریکی در برابر خطرات صاعقه استفاده می‌شود. در این مقاله به بررسی صفر تا صد صاعقه‌گیر، از مفهوم و عملکرد آن تا استانداردهای نصب و انواع مختلف آن می‌پردازیم.
صاعقه چیست و چرا نیاز به صاعقه‌گیر داریم؟
صاعقه پدیده‌ای طبیعی است که به‌دلیل تخلیه الکتریکی بین ابرها یا بین ابر و زمین رخ می‌دهد. این تخلیه می‌تواند باعث آتش‌سوزی، برق‌گرفتگی، تخریب سازه‌ها و آسیب به تجهیزات حساس الکتریکی شود. صاعقه‌گیرها طراحی شده‌اند تا با هدایت جریان الکتریکی صاعقه به زمین، از بروز چنین خطراتی جلوگیری کنند.
صاعقه‌گیر چیست؟
صاعقه‌گیر سیستمی است که از یک بخش فلزی (برای جذب صاعقه)، کابل انتقال جریان و سیستم زمین (ارتینگ) تشکیل شده است. این سیستم جریان الکتریکی صاعقه را به زمین منتقل می‌کند تا از آسیب به ساختمان یا تجهیزات جلوگیری کند.
اجزای اصلی صاعقه‌گیر
- میله صاعقه‌گیر: وظیفه جذب صاعقه و هدایت آن به کابل‌های انتقال را دارد.
- کابل هادی: جریان الکتریکی را از میله صاعقه‌گیر به سیستم زمین منتقل می‌کند.
- سیستم ارتینگ: جریان صاعقه را به زمین تخلیه کرده و خطرات ناشی از آن را خنثی می‌کند.
انواع صاعقه‌گیر
صاعقه‌گیر میله‌ای (Conventional Lightning Rod):
- رایج‌ترین نوع صاعقه‌گیر.
- شامل یک میله فلزی که در بالاترین نقطه ساختمان نصب می‌شود.
صاعقه‌گیر فعال (ESE – Early Streamer Emission):
- با استفاده از فناوری انتشار یون‌های مثبت، صاعقه را به‌صورت هدفمند جذب می‌کند.
- شعاع پوشش گسترده‌تری نسبت به صاعقه‌گیر میله‌ای دارد.
صاعقه‌گیر توری یا شبکه‌ای (Mesh):
- برای حفاظت از مناطق وسیع مانند نیروگاه‌ها و فرودگاه‌ها استفاده می‌شود.
- از شبکه‌ای فلزی بر روی سازه‌ها تشکیل شده است.
صاعقه‌گیر خازنی:
- در برخی پروژه‌های خاص برای کنترل و ذخیره انرژی صاعقه به کار می‌رود.
عملکرد صاعقه‌گیر چگونه است؟
- جذب صاعقه: میله یا سیستم صاعقه‌گیر، بار الکتریکی صاعقه را جذب می‌کند.
- انتقال جریان: جریان صاعقه از طریق کابل‌های هادی به سیستم ارتینگ منتقل می‌شود.
- تخلیه به زمین: سیستم زمین انرژی صاعقه را به داخل زمین هدایت کرده و آن را خنثی می‌کند.
مراحل نصب صاعقه‌گیر
- طراحی سیستم: ابتدا محل نصب، شعاع پوشش و نوع صاعقه‌گیر متناسب با سازه تعیین می‌شود.
- نصب میله صاعقه‌گیر: میله باید در بالاترین نقطه سازه نصب شود.
- اتصال کابل هادی: کابل‌ها به میله و سیستم زمین متصل می‌شوند.
- نصب سیستم ارتینگ: اطمینان از کیفیت خاک و طراحی مناسب برای تخلیه جریان صاعقه.
- تست و بازرسی: بررسی عملکرد سیستم از طریق آزمایش‌های تخصصی.
استانداردهای نصب صاعقه‌گیر
- استاندارد NFPA 780: راهنمای نصب و طراحی سیستم‌های صاعقه‌گیر.
- استاندارد IEC 62305: استاندارد بین‌المللی برای حفاظت در برابر صاعقه.
- استاندارد NFC 17-102: مربوط به صاعقه‌گیرهای فعال (ESE).
مزایای استفاده از صاعقه‌گیر
- حفاظت از جان انسان‌ها.
- جلوگیری از تخریب ساختمان و سازه‌ها.
- پیشگیری از آسیب به تجهیزات حساس الکتریکی.
- کاهش خطرات ناشی از آتش‌سوزی یا برق‌گرفتگی.
نگهداری و بازرسی صاعقه‌گیر
- بازرسی دوره‌ای: هر سال عملکرد صاعقه‌گیر بررسی شود.
- تست سیستم زمین: مقاومت سیستم ارتینگ به‌صورت دوره‌ای اندازه‌گیری شود.
- بررسی کابل‌ها و میله‌ها: هرگونه خرابی یا زنگ‌زدگی باید برطرف شود.
نتیجه‌گیری
صاعقه‌گیرها نقش مهمی در حفاظت از سازه‌ها و تجهیزات ایفا می‌کنند. انتخاب نوع مناسب صاعقه‌گیر و نصب استاندارد آن، می‌تواند خطرات ناشی از صاعقه را به‌طور کامل کاهش دهد. با رعایت نکات طراحی و نگهداری، می‌توانید از ایمنی تأسیسات خود اطمینان حاصل کنید.
ترجمه و جمع آوری:
واحد تحقیق و توسعه بارق، Baregh
بارق، مرجع آگهی ها و نیازمندی های صنعت برق
نظرات کاربران